Hunaniaeth ac iaith

Tua deufis yn ôl, pan oedd y fflam Olympaidd ar ei ffordd trwy Gymru, a phenwythnos hir y Jiwbilî jyst rownd y gornel, roeddwn i'n mynd trwy gyfnod eithaf wyneb-i-waered yn fy mywyd. O ganlyniad, llwyddais rhywsut i osgoi bron yr holl heip yn y byd go iawn. Ond roedd y radio yn y car yn dal wedi tiwnio mewn i Radio Cymru fel arfer, a bob hyn a hyn, daliais i fyny efo Twitter ar fy ffôn (ac mae rhan fwya'r pobl dw i'n dilyn yn drydarwyr Cymraeg). Felly, er i mi fyw bywyd eithaf ynysig mewn maestref Seisnig ar y pryd, trwy lygaid Cymraeg yn unig wnes i ddilyn yr holl beth. A fel gallech chi ddychmygu, roedd y sylwebaeth yn un eithaf negyddol!

Dw i'n ddigon cyfarwydd efo'r rhesymau tu ôl i'r negyddoldeb hynny, a dw i ddim yn mynd i feirniadu neu hyd yn oed anghytuno efo fo (mae gynnoch chi bwynt, wir). Ond mae wedi gwneud i mi feddwl am hunaniaeth genedlaethol, a sut mae'n ffitio efo fy nghefnogaeth o'r iaith Gymraeg.

Mae fy nheimladau tuag at Brydeindod wedi mynd trwy tipyn o newidiad dros y blynyddoedd. Fel plentyn mewn tref fach yn Ngogledd Lloegr lle mae pawb yn bobl lleol, do'n i ddim yn wirioneddol ymwybodol hyd yn oed o ardaloedd eraill yn Lloegr, heb sôn am unrhyw le arall. Hyd yn oed nes ymlaen mewn ysgol rhyngwladol iawn ym Manceinion, ro'n i'n dal yn euog o feddwl am Brydain fel "Lloegr efo bits bach yn hongian oddi arni".

Wedyn pan o'n i'n mynd allan efo merch o Ffrainc, ac yn dysgu Ffrangeg, ces i weld y byd 'anglo-saxon' (fel maen nhw'n galw fo) o berspectif tu-allan-tu-mewn am y tro cyntaf. Yna des i sylweddoli pa mor "ieithyddol ymerodraethol"^[0] dan ni yn y gwledydd Saesneg-eu-hiaith yn gallu bod, a'r safonau dwbl sy'n bodoli pan mae'n dod i "pwy ddylai ddysgu iaith pwy". Er mwyn ymbellhau oddi wrth yr holl gysylltiadau annymunol, dechreuais meddwl amdanaf fy hun fel Prydeinwr yn hytrach na Sais - fel ffordd o ddweud "gwelwch - dw i'n Sais progresif, modern â meddwl agored, sy'n gwybod y gwahaniaeth rhwng Lloegr a Phrydain". Hurt, efallai, ond dyna ni.

Erbyn hyn dw i wedi dod dros yr holl 'embaras' gwirion o berthyn i gymuned ieithyddol ymerodraethol, ond dw i'n dal yn stryglo i fod yn browd o fy Seisnictod. Efallai oherwydd yr absennoldeb o deimlad genedlaethol yng nghymdeithas gyfoes Lloegr^[1], neu'r ofn y bydd pobl yn ei gamddehongli fel cenedlaetholdeb Prydeinig (sy'n anffodus yn gyfystyr â hiliaeth y dyddiau 'ma). Mae'n bosib mai dyna rhan o fy atyniad at Gymru, dwn i ddim. Dw i'n meddwl 'mod i'n teimlo mwy o gysylltiad efo'r Gymraeg achos bod hi'n un o ieithoedd "fy ngwlad" (h.y. Prydain). Ond ta beth, mae'n dal yn well gen i ddod o Brydain na Lloegr.

Nawr, dw i'n "wleidyddol agnostig" am Gymru, heblaw pan mae'n dod i faterion iaith. Mae ieithoedd yn beth pwysig iawn yn fy mywyd, dw i'n credu'n gryf yn yr hawl sydd gan bob iaith i fodoli - ac yn fwy na hynny mae gen i 'stake' personol yn nyfodol y Gymraeg achos dw i'n siaradwr ohoni. Felly, mae gwleidyddiaeth ieithyddol Cymru o ddiddordeb mawr i mi. Ond dw i erioed wedi bod yn arbennig o wleidyddol yn gyffredinol, does gen i ddim gwaed Cymreig, a dydw i ddim hyd yn oed yn byw yng Nghymru (eto, o leiaf), felly mae'n anodd i mi fynegi barn am y gweddill. Ond pan dw i'n gweld rhai pobl yn honni nad yw hunanieth Prydeinig yn cyd-fynd â chefnogaeth o'r iaith Gymraeg, mae rhaid i mi ofyn sut maen nhw'n gweld person fel fi yn ffitio mewn i'r safbwynt yna!

Yn bersonol wrth gwrs, does gen i ddim ots. Dw i erioed wedi bod efo teimladau o 'berthyn' i unrhyw wlad^[2], felly dw i'n ddigon hapus i gario ymlaen heb hunaniaeth genedlaethol. Ond bwddyn i'n licio cael clywed beth mae pobl yn feddwl.

[0] Gobeithio bod hynny'n gwneud synnwyr. Dw i'n croesawu adborth ar fy ymdrechion i sgwennu Cymraeg ffansi.
[1] Na, dydi baneri pel-droed ddim yn cyfrif.
[2] Wedi dweud hynny, dw i yn falch o fod yn Westmerian (rhywun o'r hen sir o Westmorland).